Gelişimi Destekleyecek Ay Ay Etkinlik Önerileri

1. AY
Bebeğin görme alanı içinde göz hizasında 15-25 cm uzakta, renkli, sesli,hareketli nesneler bulundurarak ona doğru yaklaştırabilirsiniz.
Bol bol konuşarak, gülebilirsiniz. Çıkardığı seslere karşılık verebilirsiniz. Ses çıkarması için cesaretlendirebilirsiniz.
Kulağına yakın mesafelerden çıngırak, zil gibi değişik sesler dinletebilirsiniz.
Yeni doğanın kulağının yakınında çıngırak ya da zil sallayabilir ya da el çırpabilirsiniz. Bebeğin tepkisini, sesin geldiği yöne bakmaya çalışmasını sağlayarak izleyebilirsiniz.
Yeni doğanın daha önceden tanıdığı oyuncağın sapını (çıngırağın) avucunun içine yerleştirebilir ve parmaklarıyla oyuncağı kavramasını sağlayabilirsiniz.
İşitsel algı ve ritim duygularını geliştirmek için şarkılar, ninniler söyleyebilirsiniz. Böylece ritim duygusunu geliştirebilirsiniz.
Çocuğa tutacağınız 20-30 cm ponponu çocuğun göğsünün ortasından alnına doğru, göz hizasında, sağdan sola daire çizecek şekilde hareket ettirebilirsiniz.
Bebeğin izlemesi için dikkatini ponpona çekmeye çalışmalısınız.

1-3. AY
Çıngırağı bebeğin görme alanı içinde sallayarak onun dikkatini çekmeye çalışabilir, çıngırağı görme alanının bir ucundan diğerine doğru hareket ettirebilirsiniz. Bebeğin hareket eden çıngırağı gözleriyle takip edip etmediğini gözlemleyebilirsiniz.
Bebeğin el ve ayak bileklerine renkli uyarıcı olarak yün veya bez bilezik takarak uzun uzun izlemesini sağlayabilirsiniz.
Bebek kendi görüş alanı içinde objeleri yakalamaya çevresindeki her şeye dokunabilmek için uzanmaya başlar. Hepsini tutmak, dokunmak, ağzına götürmek, hissetmek ister. Bunun için çıngırağı ve yumuşak oyuncak gibi oyun malzemelerini sunabilirsiniz.

3-5 AY
Bebeğe çeşitli nesnelerde renklerde ve görünümlerde oyun malzemesi sunulmalıdır. Bazı malzemeler biraz yenilik içermelidir. Bebek tamamen tanıdığı, her şeyini öğrendiği, keşfedecek bir şey bulamadığı nesnelerle oynamaktan sıkılabilir. Bu nedenle bebeğe bir miktar yenilik içeren oyun malzemeleri sunabilirsiniz.

El ve ayağına renkli ses çıkarabilen bilezikler takabilirsiniz.
Çocuğun kolayca yetişebileceği bir mesafeye ayna koyabilirsiniz.

6 AY
Bebekle oynarken bir oyuncağını saklayarak oyuncağı yeniden ortaya çıkarmadan önce bebeğin bir arayış içinde, oyuncağın ortaya çıkmasını bekleyip beklemediğini gözlemleyebilirsiniz.
Oyuncaklar bebeğinize pek çok şey öğretecektir. Bu nedenle; ona farklı boyut, şekil ve dokularda farklı biçimlerde kullanılabilen oyuncaklar sunabilirsiniz. Bu oyuncakların ağza alınabilecek türde, sağlık koşullarına uygun, bazılarının ses çıkaran cinsten olmasına dikkat edebilirsiniz.
Olayların var oluş amacı olduğunu, değişebileceğini öğretmek için; hareketler ve çeşitli sonuçlarını çeşitli örneklerle, açık seçik şekilde sunabilirsiniz.Örneğin; bir topu itip ona yuvarlandığını söyleyebilirsiniz.

6-8 AY
Bol bol konuşarak şarkı söyleyebilirsiniz.
Her iki eline oyuncak vererek oynamasını sağlayabilirsiniz.
Karşılıklı alma-verme oyunu oynayabilirsiniz.
Küçük silgi nesneleri tutması için cesaretlendirebilirsiniz.
Yüzünü bir nesnenin arkasına saklayıp çıkararak “ce-e” oyunu oynayabilirsiniz.
Aynı oyunu çocuğun yüzünü bir bez ile örterek tekrarlayabilirsiniz.

9-12 AY
Bebeğin bu dönemde zihinsel gelişimini desteklemek için insanlarla venesnelerle iletişim kurmasını sağlayabilirsiniz.
Çoğu gelişmiş olarak doğuşta bebekte var olan beyin hücrelerinin gelişmesi,beyin hücrelerinin harekete geçmesi ve diğer hücrelerle iletişim kurmasıyla sağlanmaktadır. Beyin hücrelerini harekete geçirecek şey ise beyne gidecek mesajlardır. Bebek bu nedenle ne kadar çok şey işitebilir, ne kadar çok şey görebilir ve ne kadar çok şey tadabilirse beyin hücreleri arasında mesajlar o kadar çok gidip gelecek ve böylece beyin gelişimini destekleyebileceksiniz.
Ulaşamayacağı bir yere sevdiği, ilgisini çeken bir oyuncağı koyarak, elde etmesi için uğraşmasını destekleyebilirsiniz. Parlak renkli nesneyi çocuğa vererek bir süre oynamasını sağlayabilirsiniz. Sonra nesneyi bebekten alarak ucu görünecek bir şekilde örtünün altına
koyabilirsiniz. Çocuk örtüyü kaldırıp altındaki oyuncağı bulduğunda ödüllendirebilir, bulamazsa oyuncağı örtünün altından çıkarıp gösterebilir ve tekrar aynı şekilde saklayıp bebeğin bulmasını isteyebilirsiniz.
Bebeği kucağınıza alıp ayna karşısına oturabilirsiniz. Bir kendinizin, bir bebeğinizin ismini söyleyerek ve göstererek bebeğin dikkatini çekebilirsiniz. Bebeğin kendisini aynada göstermesini isteyebilirsiniz.(“Ali nerede”) bebek kendisini doğru yerde gösterdiğinde onu ödüllendirebilirsiniz. Yardım gerekiyorsa soruyu tekrar sorabilir ve önce kendinizi gösterip sonra soruyu yine tekrar ederek, bebeğin kendisini göstermesini sağlayabilirsiniz.
Çocuğun sevdiği bir oyuncağı gözü önünde kolay açılacak şekilde, bir kâğıda sarabilirsiniz. Çocuktan oyuncağı bulmasını isteyebilirsiniz. Aynı oyunu kolay açılıp kapanan bir kutuyla da oynayabilirsiniz.

Hayal gücünü geliştirmek ve kavramsal düşüncelerin düzene girmesini teşvik etmek için kısa hikâyeler okumaya başlayabilirsiniz. Kitaplarda sayfanın 3/4’ünün resimli, 1/4’ünün yazılı olmasına özen gösterebilirsiniz. 

1-2 YAŞ
Çocuğunuza her tür sesi açıklayın; hayvan sesleri, araç seslerini, müziğin vb. sese çok duyarlı olduğundan; kapı gıcırtısı, kâğıt hışırtısı gibi seslerden de haberdar olmasını sağlayabilirsiniz.
Saymaya ve sayıları kullanmaya başlayabilirsiniz. Önce kendinizin, sonra bebeğinizin parmaklarını kullanabilirsiniz.
Her şeyin özelliklerinden bahsedebilirsiniz. Örneğin; kuşların ve uçakların uçtuğunu, arabaların, “brrm” sesi çıkararak gittiğini tutkalın yapışkan, yünün yumuşak olduğunu, topların yuvarlak olup yuvarlandığını; ama tuğlaların köşeli olduğu için yuvarlanmadığını anlatabilirsiniz.
Her şeyin rengini söyleyebilirsiniz.
Sert yumuşak gibi zıtlıkları açıklayabilirsiniz.
Elinde tuttuğu kalemi veya topu çocuğa göstererek önce, örtünün altında saklayarak ve sonra çıkararak çocuğa gösterebilirsiniz. Bu oyunu sırasıyla yastık ceket altında saklayarak yapabilirsiniz. Sonra nesneyi en son sakladığı yerde (ceket veya hırkanın altında) bırakabilirsiniz. Çocuğa “Kalem nerde?” veya “Top nerde?” diye sorabilirsiniz Çocuk nesneyi ceketin altından çıkardığında onu ödüllendirebilirsiniz. 

Çocukla birlikte oynarken, oynadığınız oyuncağı çocuğun gözünün önünde yüksekçe bir dolaba veya masanın üstüne koyabilirsiniz. Çocuğu oyuncağı alması için cesaretlendirerek teşvik edebilirsiniz. Çocuğun bir araç kullanarak (sandalye veya sedir üstüne çıkmak, blok veya bir sopadan yararlanmak gibi.) oyuncağı almasını gözlemleyerek ve onu ödüllendirebilirsiniz.
Bol bol kısa hikâyeler içeren resimli kitaplar okuyabilirsiniz. Resimleri hakkında bilgi verebilirsiniz.

Zıtlıkları gösterebilirsiniz. (uzun kalem, kısa kalem, küçük top, büyük top vb.)
Basit şarkı, şiir ve tekerlemeler öğretebilirsiniz.
Çocuk kendini problem çözmeye teşvik edecek malzemelerle daha çok ilgilendiği için ona sokulup çıkarılacak delikleri olan oyuncaklar dizilecek bloklar, doldurup boşaltılan kutular vb. materyaller sağlayabilirsiniz.

2 YAŞ 

Daha uzun hikâyeler karmaşık hikâyeler okuyabilirsiniz. Masallar anlatabilirsiniz.
Şarkı söyleyerek, müzik ve hikâye kasetleri dinleterek müziğe ilgisiniuyandırabilirsiniz.
Boyut kavramını güçlendirmek üzere çeşitli küp üçgen ve kareleri doğru yuvaya yerleştirebileceği kutu ve oyuncaklar sunabilirsiniz.

Çocuğa küpleri üst üste koyması için model olarak gerekirse elle yönlendirebilirsiniz. Çocuk küpleri üst üste koyarak 6-7 küpten kule yaptığında onu ödüllendirebilirsiniz.
Çocuğun oyuncaklarını karıştırmasına, onlarla uğraşma ve araştırmalar yapmasına fırsat tanıyabilir ve çabasını destekleyebilirsiniz.
Çocuktan şekilleri uygun deliklere yerleştirmesini isteyin. Yapamazsa model olun. Çocuk başardığında onu ödüllendirebilirsiniz.
Çocukla birlikte kitaba bakabilirsiniz. Çocuğa bir resim göstererek “Bu ne?” diye sorabilirsiniz. Bilemezse kendiniz söyleyebilirsiniz. “Neymiş?” diye çocuğa tekrar sorabilirsiniz. Çocuk bildiğinde aferin diyebilirsiniz. 

Çok parçalı bir oyuncak seti temin edebilirsiniz. Örneğin; bir çiftlik kurun ve bunu inekleri, atları, kuzuları ve tavukları saymak için kullanabilirsiniz.
Birçok sayı oyunu oynayabilirsiniz. Yaptığınız her çalışmaya sayıları katabilirsiniz. Alışveriş yaparken, giyinirken, yapmamız gerekenleri anlatırken, geçen tüm kavramları birlikte sayabilirsiniz.

3 YAŞ
Çocuğa büyük kâğıtlar, kurşun kalem, pastel boya ve kuru boya vererek resim yapmaya özendirebilirsiniz.
Önce tek tek adlarını sayarak çocuğun nesneleri tanıyıp tanımadığını anlayabilir ve özelliğini söylediğiniz oyuncakları size vermesini isteyebilirsiniz. “Bana kırmızı kovaları ver.” , “Bana büyük arabaları ver.”, “Bana aynı büyüklükte olan topları ver.” gibi…

3 küpten köprü yapabilir ve çocuğa model olabilirsiniz. Çocuğa 3 küp vererek köprü yapmasını isteyebilirsiniz. Gerekirse yardımcı olabilir ve çocuğu köprü yapmak için cesaretlendirebilirsiniz.
Çocukla birlikte önceden hazırladığınız değişik boyutlardaki nesnelerle önce büyük- küçük, uzun-kısa ile ilgili oyunlar oynayabilirsiniz. Örneğin; “Bana büyük bebeği ver.” diyebilirsiniz. Ardından küçük bebeği isteyebilirsiniz. Daha sonra oyuncaklar içinden büyük bebeği ve küçük bebeği bulabilir, yan yana  koymasını isteyebilirsiniz. Büyük- küçük oyununu doğru olarak oynayıp bitirdikten sonra, “uzun-kısa” oyununa geçebilirsiniz.
Çocuğun yaşına uygun resimleri içeren bir kitabı, çocuğun resimlerini görebileceği şekilde tutabilirsiniz. Resimlerdeki olayı anlatabilir ve diğer sayfalardakileri de çocuğun anlatması için onu cesaretlendirebilirsiniz. Çocuğa sorular sorarak neden sonuç ilişkisi kurmasına, olayları doğru sıralamasına yardımcı olabilirsiniz.
Çocuğun önüne değişik nesneler ve oyuncakları koyabilir ve birer birer renklerini sorabilirsiniz. Çocuk bir oyuncağın rengini doğru söylerse, onu ödüllendirebilirsiniz. Çocuk bir oyuncağın rengini doğru söylerse onu ödüllendirebilirsiniz.
Sözel olarak çocuktan oyuncağı kutunun önüne, arkasına, üstüne, yanına, altına, koymasını isteyebilirsiniz. Çocuk doğru yaptığında, onu aferin diyerek ödüllendirebilirsiniz. Bilemediğinde istediğinizi tekrarlayarak veya yaparak gösterebilirsiniz.

4 YAŞ 

Çocukla konuşurken tam ve düzgün cümleler kurmaya özen gösterebilirsiniz. Nesneler üzerinde konuşurken “bu”, “o” yerine nesnenin ismini söyleyebilirsiniz. Örneğin; “Onu ver.” yerine “Arabayı ver.” gibi…
Çocuğunuzun sorgu çağını yaşadığının bilincinde olarak tüm sorularını sabırla yanıtlayabilirsiniz. Bu amaçla Pazar günü çocuğunuzla balık tutarken, sonbaharda kuru yapraklar üzerinde yürürken hep konuşabilir ve bıkmadan sorularını yanıtlayabilirsiniz. Çocuk dış dünyayı sizin aracılığınızla öğrenecektir. Bütün bunları yapmak için “çocuğa zenginleştirilmiş yakın çevre” ortamı sunabilirsiniz. Bu da evde oturup birlikte yürüyüş, tiyatro, sinema, müze, konser, maç gibi farklı türdeki ortak etkinliklerle mümkün olur.

 5 YAŞ
Anne baba çocuğun sorularına bıkmadan cevap verip olayları, sebep sonuç ilişkisi içinde anlatırsa; hem sözlük bilgisi artmış ve merakını tatmin etmiş, hem de olayları birbirine bağlamasına yardım etmiş olur. Örneğin; “Camdan dışarı sarkma” yerine “Camdan dışarı sarkarsan, düşebilirsin” şeklinde açıklayıcı bilgi verdiği takdirde çocuk için bu tatmini gerçekleşebilir.

Masanın üzerine çocuğa en yakın olan ve her zaman kullanabileceği birkaç eşya oyuncak vb. koyun. Çocuğa "Bir süre onları incele. İşaret verdiğim zaman masaya arkanı dön ya da gözlerini kapatı. Gördüğün eşyaların isimlerini saymanı isteyeceğim. Eşyaların isimlerini tam olarak sayarsan oyunu kazanacaksın" diyerek oyunu anlatın. (Bu oyun çocuğun gördüğünü
belleğinde saklama, adları ile hatırlama, gördüklerini sözle ifade etme becerisi
kazandıracaktır.)
"Masanın üzerine bazı nesneler bırakacağım; ama bunları görmeyeceksin.Bu nesneleri sesinden tanımanı istiyorum," diyerek oyunu anlatın. Çocuk eşyanın yere düştükten sonra çıkardığı sese kulak vererek, ismini bulmaya çalışır. (Böylece çocuğun görmeden, işitme yoluyla zihinde o eşyayı düşünmesi, sesinden tanıması, kavraması ile bilişsel gelişime katkıda bulunulur.) Aynı oyun ses çıkaran marakas vb. ritim araçları kullanılarak da oynanabilir.
Çocuğun tanıdığı nesneler, oyuncaklar seçilir. Seçilen nesneler, çocuk görmeden torbanın içine koyulur. Çocuk nesneyi görmeden, sesini duymadan, ancak parmaklarıyla dokunarak tanıması eşyayı bulması istenir. (Bu tip oyunlar görme, işitme, dokunma, gibi duyu organlarını geliştirir ve güçlendirir. Eşyanın biçimini, ağırlığını hafifliğini dokunarak oyun yolu ile öğrenir.)
Çocuğun günlük yaşantısının bir bölümünü anlatması söylenir. Örneğin; okuldan gelinceye kadar kimleri gördüğünü, neler konuşulduğunu, hangi araçlara binildiğini anlatılması istenir. Bu olay dramatize de edilebilir. Çocuk, bu sırada gerçekle ilgisi olmayan yaşamadığı olayları da anlatabilir. Bu etkinlikte çocuğun özgürlük içinde konuşturulması, yaratıcı güçlerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
Birbirini takip eden olay kartları hazırlanarak masaya koyulur. Örneğin; (tohum / fidan /
küçük ağaç / büyük ağaç / çiçek açmış ağaç / meyve veren ağaç vb.) çocuk mektubu
yazarken / mektubu zarfın içine koyarken / postaneye giderken / zarfı posta kutusuna
atarken, bebek / çocuk / genç / ergen / yetişkin / yaşlı olan resimlerin bulunduğu
kartları çocuklar inceler. Çocuktan bu resimleri sıralaması istenir.

Çocuğun gözleri kapatılır. Belirli bir yükseklikten bir top atılır. Çocuktan topların çıkardığı sesi dinleyerek toplam kaç top atıldığını bulması için dikkat etmesi istenir. Toplar atılır. Bu sırada çocuğun sayması beklenir, çocuk atılan topları doğru sayarsa alkışlanarak ödüllendirilir. (Top yerine blok, taş, düğme de kullanılabilir.) Çocuğun sayı kavramını geliştirmek için kullanılabilir.

0-3 yaş çocuktan bilişsel gelişime uygun araç-gereçler
Çıngıraklar
Müzik kutuları
Ses çıkartan tahta ve plastik oyuncaklar
Hareketli oyuncaklar
Bez oyuncaklar
Diş kaşıma halkaları
Büyük renkli küpler
Büyük tahta çivilerle geçmeli oyuncaklar
Basit bloklar
Takıp sökmek için plastik cıvata ve somunlar
İtmeli-çekmeli ses çıkartan oyuncaklar
Çocuk şiiri ve resimli hayvanlar
Boş tahta ve mukavva kutular
Tahta, bez veya plastik hayvanlar
Kum havuzu ve kum oyuncaklar
Plastik oyuncak tabak, çay takımları
Büyük kamyon, uçak ve trenler
Küçük bebekler

Oyuncak ve gerçek telefonlar
Müzik aletler, zil, tef, davul
Boncuklar ve ip
Sabunla balonlar yapma
İç içe geçen kutular (az sayıda)
İç içe giren kaplar (az sayıda)
İç içe giren halkalar (az sayıda)
Üst üste konan yuvarlak halkalar (az sayıda)
Büyük çivili oyuncaklar
6-8 parçalık basit yap-bozlar
Az parçalı büyük Legolar

3-6 Yaş Çocukta Bilişsel Gelişime Uygun Araç-Gereçler
İtmeli-çekmeli araçlar
Parmak boyası
Bağlama oyuncaklar
Resimli lottolar
Düğmeli-fermuarlı giysileri olan, giydirilecek bebekler
Kavram geliştirici oyuncaklar
Basit bilmeceler ve tahmin oyunları
El kuklaları
Öykü kitapları ve masallar
İp bağlama ve çeşitli kâğıt işler
Kolâj çalışması, artık kâğıt ve kumaş parçaları
Keskin olmayan makas ve kâğıtlar
Domino
Yap-boz oyuncakları
Büyüteç
Küçük ev hayvanları
Basit resim, harf ve sayı oyunları
Küçük bakım istemeyen bitkiler
Birbirine geçen takmalı çıkarmalı oyuncaklar
Geçmeli oyuncaklar
Büyük bebek arabaları
Büyük arabalar
Bilgi kartları
Halka atma ve top oyunları
Tombala
Basit kâğıt oyunları
İç içe geçen kutular (çok sayıda)

6-12 yaş çocukta bilişsel gelişime uygun araç ve gereçler
Kâğıt oyunları
Domino
Satranç
Tombala
Zekâ geliştiren diğer oyunlar