Bebeğimi ne zaman ve nasıl sütten kesmeliyim?

Çoğu anne için bebeğini ne zaman ve nasıl sütten keseceğini belirlemek emzirmenin en zor yanıdır. Bebeklerin ne zaman sütten kesilmesi gerektiğine dair farklı görüşler bulunmaktadır. Örneğin, sağlıkçılar emzirmeyi bırakmak için 2 yaş gibi ileri zamanları önerirken kişilik gelişimi teorisyenleri en fazla 9-12 aylık döneme kadar emzirmeyi tavsiye etmektedir.Ayrıca, her bebek ve anne çiftinin kendine özgü ihtiyaçları bulunduğundan sütten kesmenin ideal zamanlaması kişiden kişiye değişebilmektedir. Benim önerim bebeğinizi ne zaman sütten keseceğinizin kararını verirken hem anne olarak beklentilerinizi hem de bebeğinizin fiziksel ve psiko-sosyal gelişimini takip eden bir uzmana mutlaka danışmanızdır.

Sütten kesmek için doğru zamanı belirlemek bir yana, sütten kesme yöntemi olarak da size ve bebeğinize uygun seçeneği bulmanız önemlidir.  Yüz yıllar boyunca sütten kesmeyle ilgili farklı yöntemler denenmiş ve geliştirilmiştir. Temelde iki çeşit sütten kesme yöntemi bulunmaktadır: AZALTARAK SÜTTEN KESME ve BİR ANDA SÜTTEN KESME

AZALTARAK SÜTTEN KESME
Emzirmeyi adım adım azaltarak ortadan kaldırmak modern kültürde en çok kabul gören sütten kesme yöntemidir. Bu yöntem şu şekilde işler: bebeğiniz/çocuğunuz günlük emzirmelerden herhangi birine ilgisini yitirdiğinde o emzirmeyi atlamaya başlarsınız. Yani o emzirme vaktinde bebeğinize meme vermek yerine, yaşına bağlı olarak biberon vermeyi ya da başka bir yiyecek sunmayı denersiniz. İlerleyen haftalar boyunca gün içindeki diğer emzirmeleri de birer birer atlayıp biberon ya da başka bir yiyecekle değiştirmeye devam edersiniz. Bu şekilde adım adım bebeğinizin anne memesini emme ihtiyacı azalır ve emzirme biter.

Bu yöntem her ne kadar mantıklı ve uygulanabilir gözükse de başarılı olması iki şeye bağlıdır: bebeğiniz gün boyunca belirli vakitlerde emiyor olmalıdır ve emmek istemesinin tek sebebi açlık olmalıdır. Örneğin, karnı acıkmasa bile sadece canı istediği için emen ve gün boyunca onlarca kez emzirdiğiniz bir bebeğiniz varsa bu yöntemin işe yaraması oldukça zordur. Bu yöntem, özellikle 1 yaş ve sonrası çocukların anne memesini bir tür rahatlama, gevşeme ve zevk unsuru olarak kullandığı durumlarda o kadar etkin değildir.  Bir yaş ve üstü çoğu çocuk, azaltarak sütten kesme sürecinde çok daha huzursuz ve meme konusunda çok daha talepkar hale gelebilmektedir. Emzirmeyi azaltarak sütten kesme yöntemi, daha çok bebeği 6-12 ay arası dönemde olan anneler kullanabilir.

BİR ANDA SÜTTEN KESME
Bir anda sütten kesme yaklaşımı çoğu toplumda bebekleri sütten kesmek için yaygın şekilde uygulanmaktadır. Bir anda sütten kesmek derken, tamamen anne sütüyle beslenen bebeği bir gün içinde yetişkin gibi beslemeye başlamak kastedilmemektedir. Genellikle bir anda sütten kesme yöntemi en az bir ve üstü yaşlardaki, değişik yiyecekleri zaten yiyor durumda olan çocuklara uygulanır.

İğrendirme (Aversion)
Bir anda sütten kesmenin en sık kullanılan versiyonu anne memesinin tadını ya da görüntüsünü değiştirerek çocuğu iğrendirme yöntemiyle memeden vazgeçirmektir. Örneğin; Meksika'da çoğu kadın göğsüne kıvamlı kakao sürüp çocuğa bunun 'kaka' olduğunu söylemekte ve doğal olarak 'kaka' yemek istemeyen çocuk kolaylıkla memeden uzaklaşmaktadır. Yeni Gine'deki geleneksel toplumlarda ise kakao yerine memeye çamur sürerek sütten kesme yaygındır.

Dünyadaki çoğu toplumda memeye aloe, acı biber, hardal hatta ketçap gibi çocuğa itici gelebilcek tatlar sürerek sütten kesme yöntemi uygulanmaktadır. Yine de batı toplumlarında özellikle 18. yüzyılın ortalarından sonra kötü tatlar kullanarak sütten kesmeye daha az rastlanmaktadır. Bunun sebebi batıda çoğu bebeğin 1 yaşını bulmadan emmeyi bırakıyor olmasıdır. Küçük bebeklerin anne memesine olan bağı daha zayıf olduğundan sütten kesmeye dirençleri de daha azdır. Daha önce belirtildiği gibi 6-12 aylık dönemdeki çoğu bebekte azaltarak sütten kesme yöntemi kolaylıkla işe yaramaktadır.

Ayrılma
Bir anda sütten kesmenin yaygın şekilde kullanılan bir diğer versiyonu da ayrılma yöntemidir. Anne çocuğu birkaç günlüğüne babayla/bakıcıyla evde bırakır ya da büyükanneye/başka bir akrabaya gönderir. Bu yöntem endüstri devrimi öncesinde İngiltere'de ve Amerikan kolonilerinde oldukça yaygındı. Halen bazı batılı kadınlar bu yöntemle bebeklerini sütten kesmektedir.

Ayrılma yönteminde çocuğun hayatından hem anne memesinin sunduğu rahatlık hem de annenin yakında olmasının verdiği güven hissi geri çekildiğinden, bazı yaklaşımlar bu yöntemin çocuk için sakıncalı olabileceğini savunur. Oysaki uygulamada ayrılma yöntemiyle sütten kesilen çoğu çocuğun annesinin yokluğunda onu özlediğini ama uzun süreli bir üzüntü yaşamadığını gözlemlemekteyiz. Eğer annenin yokluğunda baba/bakıcı/büyükanne olması gereken duyarlı ve sevecen tavrı sergiliyorsa çocuk annenin özlemine rağmen günlerini sağlıklı ve mutlu şekilde geçirebilmektedir.

Anne döndüğünde ise çocuk meme istese bile bu konuda o kadar kararlı ve ısrarcı olmamaktadır. Annenin emzirmeden kucakta tutma önerisini kalaylıkla kabul etmektedir. Çoğu anne zahmetli iğrendirme ve azaltarak sütten kesme yöntemlerine göre ayrılma yönteminin oldukça kolay, etkin ve sorunsuz olduğunu söylemektedir.
Eğer emzirmeye devam ettiğiniz çocuğunuzdan birkaç günlüğüne ayrılmanız gerekiyorsa mutlaka onu tanıdığı, bildiği, sevdiği kişilerle bırakın. Yanına mümkün olduğu kadar çok tanıdık eşya verin- bir battaniye ya da yastık, yumuşak bir oyuncak ya da bebek, birlikte okuduğunuz kitap, kendi resminiz, üzerinde sizin kokunuz bulunan bir eşarp vb. Ayrılmadan önce çocuğunuza ne kadar süre yanında olmayacağınızı anlatmaya çalışın: '2 gece bensiz uyuyacaksın. 3. gece yanında olacağım' gibi. Çocuğunuzla siz yokken ilgilenecek kişiyi çocuğunuzun sevdiği yiyecekler, aktiviteler, tercih ettiği uyuma şekli konusunda mutlaka bilgilendirin. Eğer çocuğunuz uykuya dalma yöntemi olarak emmeyi benimsemiş, gece boyunca da meme isteyen bir bebekse bakıcıyı bir ya da iki gece boyunca fazlasıyla zorlanabilecekleri konusunda uyarın.

ÖZET
İster azaltarak isterseniz bir anda sütten kesmeyi deneyin, sütten kesme sürecinde çocuğunuza mutlaka empatik davranmalısınız. Sütten kesme sürecinde çocuğunuza en az emzirdiğiniz dönemdeki kadar yakın olmayı ve sevgi göstermeyi ihmal etmeyin. Sütten kesme sürecinde de, diğer her konuda olduğu gibi, kendinizden emin olmanız çocuğunuzun size güvenmesini sağlamak için en önemli nokta olacaktır. Sınırları net şekilde belirleyin ve onlara sadık kalın. Tutarsızlığınız çocuğunuzun kafasını karıştıracak ve anksiyetesini yükseltecektir. Sütten kesme aşamasında tutarlılığın önemini bilmenize rağmen esnekliğin de gerektiğini unutmayın. Eğer sütten kesme çabanız çocuğunuzu gerginleştiriyorsa bu durumda planınızı değiştirmeniz en doğrusu olur: bir süre daha (günde bir ya da iki kez) emzirmeye devam edebilirsiniz. Çocuğunuz birkaç hafta/ay içinde gerginliğini atıp yeniden mutlu haline döndükten sonra sütten kesme onun için çok daha sorunsuz olacaktır.


Gelişim Uzmanı Psikolog Sinem Olcay