Dengeli Ebeveyn Olabilmenin 4 Altın Kuralı

Elizabeth Pantley bana Tracy Hogg'dan daha gerçekçi geldi. Yani öyle; "süper sihirli formüllerim var benim alın uygulayın çocuklarınız kuzu gibi olsun" şeklinde bir ebeveyn kitabı yazmamış. Kendisinin de zor olarak tabir edilecek çocukları olmasından kaynaklanıyor sanırım oldukça -gerçekçi- oldukça -kolay uygulanabilir- ve sanırım çevirmenin başarısından kaynaklı bir "hey dostum zorun ne senin?" tarzında yaklaşımları olmayan bir kitaptı bu kez elimdeki.

Kitabın başlangıç cümlesi zaten beynimden vurdu beni; "Ebeveyn olarak hata yaparsanız, çocuğunuz -hayatta en sevdiğiniz kişi- bütün hayatı boyunca acı çekebilir...." İşte en büyük korkuyla pat diye yüzleşmek; içten içe seni kemirip duran şeyin; net, yalın ve kıvırmadan suratına söylenivermesi... 

Elizabeth Pantley de diğer yetiştiriciler gibi çocukların tek istediği şeyin -denge- ve -düzen- olduğunu söylüyor. Okuduğum yüzlerce kitaptan tek şeyi öğrendim; bazı yaklaşımlar ekolü ne olursa olsun herkes tarafından kabul edilmiş durumda.

Bu düzen ve istikrar konusu da böyle; Çocuğun kendini güvende hissedebilmesi buna bağlı. Tüm bu kitapların ortak noktası bu cümle.

Bunu sağlayan 4 Anahtara gelince;

Dengeli bir aile yapısını 4 temel kural oluşturur;

* Ebeveyn yetkilidir
* Ebeveyn Düşünür
* Söylediğinizi gerçekten kastedin
* Becerilerinizi kullanın

Kural 1- Ebeveyn Yetkilidir;

Kral VII. Edward Amerika'ya seyahatinden dönüşte "Amerika'da beni en çok etkileyen şey, ebeveynlerin çocuklarına itaat etmeleri oldu" demiş...Ebeveynlerin bilinçli ya da bilinçsiz çocukları tarafından yönetildiklerine çok sık tanık oluyoruz...
...
Evet, hiç birimiz mükemmel değiliz ve hiç bir zaman da olamayız. Ama çocuklarımızla ilgili günlük olayları nasıl kontrol edebiliriz?

a) Tutumlarınızı Kontrol EdinŞu anda, yetkilinin siz olduğunuza karar verin. Bu sizin sadece hakkınız değil, sorumluluğunuz. Çocuğunuzun onu etkili bir şekilde yönetmenize ihtiyacı var. Onlar yetişkin olana kadar sizin rehberliğinizi bekliyorlar. Kendinize "Ebeveyn olan benim, yetkili olan benim" diye tekrarlayın.
Çocuklarınızın size itaat etmesini bekleyin! Beklentiler çocuklar tarafından derhal hissedilir. Çocuklarınızın size itaat etmesini bekliyorsanız daha farklı davranacaksınız. Çocuklarınızın güvenebileceği bir gücünüzün olması gerekir. Çocuklarınızdan itaat beklemekle bunu onlardan istemek aynı şey değildir. Cümlelerinizi buna göre ayarlayın;
-Kaydırağın tepesinde patenlerinle durman güvenli değil; ya aşağı in ya da onları ayağından çıkart.
- 5 dakika sonra parktan gidiyoruz.
- Lütfen çöpü dışarı çıkart.
- Ödevin bittiğinde dışarı çıkabilirsin.


b) Suçluluk duygusu, mazeret ve açıklama yok!
Bazı kararlarımızdan suçluluk duygumuz nedeniyle vazgeçeriz.Bizim hayattaki en önemli görevimiz çocuklarımızı mutlu etmek değil; onları hayata hazırlamaktır! Hayat her zaman adil ve tutarlı değildir.

-Çünkü ben öyle söylüyorum- kuralı;Çocuklar size niye diye sorduklarında gerçekten bir neden istemezler. Sadece sizin fikrinizi değiştirmenizi isterler. Siz ne kadar çok neden verirseniz o kadar çok sizinle mücadele ederler.
Evet, çocukların sizin keyfi kararlar vermediğinizi anlamak için kural ve sınırlamalarla ilgili bazı açıklamalara ihtiyacı vardır ancak her şeyin bir sebebi yoktur. Ne zaman açıklamaya gerek yoktur; 1- Çocuk zaten sebebi biliyor sadece zorlaştırmak için soruyor. 2 - Neden, çocuğunuzun anlamayacağı kadar karmaşık. 3- Nedeni açıklamak sonsuz bir tartışmaya sebep olacak...

Kural 2- Ebeyn Düşünür
Ebeveynler genellikle kuralları ve kararları bir durumu yaşadıkları anda uydururlar. Ebeveynlik tarzlarının veya evdeki kuralların ne olacağını önceden düşünmezler. Çocuklar onaylamadıkları veya tehlikeli bir şey yapıyorsa hemen o anda müdahale edip "dur" derler, çocuk mantıksız bir şey isterse "hayır" derler, çocuk aynen devam ederse söylenip sızlanırlar.
Kararları o an almak insanı bazen yanlış karar vermeye sürükleyebilir. Bir düşünürün söylediği gibi; plan yapmayı başaramıyorsan, başarısızlığı planlamış olursun..." Çocuk yetiştirmede bu böyledir. Eğer düşünmeden ve planlamadan karar verirseniz duygularınızın etkisiyle yanlış kararlar verebilirsiniz.
Bu göründüğü kadar zor değil. Çünkü sizden önce binlerce ebeveyn ve uzman bazı konularda bazı kararlara varmışlar. Yeterince okuyup araştırırsanız bir olayla karşılaştığınızda bilgi dağarcığınıza ulaşıp doğru bir seçenek bulabilirsiniz.

Hazır bir cevabınız olursa, hazırlıksız yakalanmazsınız.

Kural 3- Söylediklerinizi "GERÇEKTEN" Kastedin;
Çok etkileyici bir deney yapmak ister misiniz? Bunun için bir ses kaydedicisi alın ve yemek saati boyunca kendinizi kaydedin. Daha sonra dinlediğinizde oldukça şaşıracaksınız. Bir saatlik süre içinde;
-kardeşini rahatsız etme-kardeşini rahatsız etme dedim-odana gitmek ister misin? kardeşini rahatsız etmeyi bırak-neyin var senin, yapma artık-kes şunu
Ne kadar boş söz kullandığınıza bir bakın. Eğer gerçekten söylediğinizi kastederseniz konuşma şu hale döner;
- kardeşini rahatsız etmekten vazgeç- sana kardeşini rahatsız etme dedim! şimdi sandalyeni buraya çek ve yemeğine burda devam et!
Çocuklar ebeveynlerinin "gerçekten" kastedinceye kadar ne kadar çok cümle kurabileceklerini bilirler. Sözlerinizi tam olarak hangi noktada dinlemeleri gerektiğini deneyimlemişlerdir;
- Yemek zamanı içeri gir- (arkadaşına döner) yemek vakti yaklaştı- (5 dk sonra) içeri gir ve ellerini yıka- (henüz içeri girmeme gerek yok)- (5 dakika sonra) içeri gir yemek soğuyor- (sanırım birazdan içeri girmem gerekecek)- (3 dakika sonra) derhal oyunu bırak ve içeri gir- (arkadaşına) yemeğe gitmem gerek, sonra görüşürüz.
Sizin çocuğunuz da sözünüzü dinlemek için aynı şeyi 10 kez tekrarlamanızı ve yüzünüzün kızarıp damarlarınızın fırlamasını mı bekliyor? Bunun nedeni sözleriniz olabilir mi?
1. Adım; Düşünün : Konuşmadan önce düşünün. Mutlaka sonradan takip edebileceğiniz bir şey söyleyin!2. Adım: Uyarın: Bir kez uyarı verin.3. Adım: Harekete Geçin: Durumu takip edin ve fiziksel yardımla da olsa yapmasını sağlayın.
- (Düşünme) (Birazdan gitmemiz gerek, 5 dakika daha oynayabilir) : 5 dakika sonra gidiyoruz- (Uyarma) (5 dakika sonra) Lütfen ayakkabılarını giy- (Harekete Geçme) (Ayakkabıları eline alıp çocuğun elinden tutarak yalınayak arabaya götürüyor)
Eğer papağan gibi söylenen bir ebeveynden bir kerede dinlenen ebeveyne aniden geçerseniz direnişle karşılaşma olasılığınız çok yüksektir. Değişebileceğinize inanmayıp sizi sürekli denemek isteyecektir. Bir kez bile davranışınızı değiştirebildiğini görürse; sizin değişmediğinizi düşünecektir.
Kural 4 : Becerilerinizi Kullanın
Yetenekleri ile hareket eden ebeveynin bir planı ve seçenekleri vardır. Daha sakin hareket edebilir.

(Çocuğunuzda bir kez işe yaramış bir çözümü küçük kartlarınıza yazarak arada sırada okuyabilir; tekrarı halinde hemen müdahale edebilirsiniz.)
Kaçınılması Gereken Hatalar
En iyi ebeveynler bile hata yapar. Bir kez hata yapmanız sonucu pek etkilemez fakat bir hatalı davranış (sürekli tekrar eden hareketiniz) çocuklarınızda tutarlı sonuca ulaşmanızı engeller.
1- Teslim Olmak;
"Hayır" dediniz; çocuğunuz nedenini sordu, açıkladınız, yine sordu "hayır" dediniz, yalvarmaya başladı, "hayır" dediniz. çocuğunuz uzlaşmayı önerdi ve kabul ettiniz. Ne kadar katı olursanız olun çocuklar direniş kırmayı çok iyi bilirler.
1- Evet ya da Hayır demeden önce iyi düşünün2- Hayır derseniz fikriniz değişse bile çocuğunuza çaktırmayın ve Hayıra sadık kalın
"Bir gün ufak bir iş için dışarı çıkmam gerekiyordu; Vannessa (4) ve David(2) benimle gelmek istediler. "Hayır şimdi olmaz" dedim "lütfeeeeeen" dediler, ben yine "hayır" dedim, o anda en katı yürekli annenin bile dayanamayacağı bir şey yaptılar ve ikisi birden eteklerime yapışıp ağlamaya başladılar. "anneciğim seni çok seviyorum lütfen beni de götür, araba koltuğumu bile kendim takacağım..."

O anda baştan evet demem gerektiğini anlamıştım. Hiç acelem yoktu ve gideceğim yere onları da götürebilirdim.Ama iki kez hayır demiştim ve yapacak bir şey yoktu. Şimdi fikrimi değiştirmem demek; ağlayıp sızlanarak bana her istediklerini yaptırabileceklerini onlara öğretmek demekti. Onları öylece ağlarken bırakıp evden çıktım, köşeye kadar gittim ve geri döndüm. Eve girip "merhaba ben geldim, ufak bir işim daha var benimle gelmek isteyen var mı" diye sordum.
Gerektiğinde Uzlaşmaya varılabilir; Böyle bir esnekliği hangi durumlarda gösterebileceğinizi anlamak için kendinizi de çocuğunuzu da çok iyi tanımanız gerekir. Ağlama sızlanma ve yalvarma sonucu uzlaşmak ile esnekliği seçmek arasındaki farkı çok iyi belirlemelisiniz. Çocuklarınızın "geçerli bir sebep" göstererek sizinle uzlaşması onlara duygu ve inançlarının önemli olduğunu gösterir. Üstelik bu şekilde anne ve babalarının her zaman mükemmel kararlar veremeyeceğini öğrenirler ve kendinize hata yapma esnekliği tanımış olursunuz.
Belirsiz Beklentiler; Çocuklar ve ebeveynler aynı sözcüklere oldukça farklı anlamlar yükleyebilirler ya da sizin ne kastettiğiniz çok iyi anlamasına rağmen anlamamış gibi davranabilir.Durum ne olursa olsun açık ve net ifadeler kullanmak çocuğunuzun sizi daha iyi anlamasına yardımcı olacaktır. Bunları yapıp yapmayacağı kendisinin seçimidir fakat siz anlaşıldığınızdan emin olursanız; tavrınızı ona göre belirleyebilirsiniz.

Söylenen                                            Niyetlenen                              
İyi bir çocuk ol                                 Sandalyende sessizce oturAranızda Paylaşın                             Kavga etmeden sırayla oynayınGitme Zamanı                                 Ayakkabılarını giyDoğru Konuş                                   Lütfen demelisinJessica!!!!                                      Gürültüyü keser misinJessicaa!!!                                     Kediyi rahat bırakJessicaa!!                                      Dikkatli ol, sütün dökülecekJessica!                                         Hemen buraya gel
Daha belirgin ifadeler kullanmak yanlış anlaşılmaları ve kavram kargaşalarını ortadan kaldıracaktır. Daha net ifadelerle çocuk üzerinde değil, durum üzerinde yoğunlaşmış olursunuz.
Olumsuz Davranışlara Göz Yummak;
Pek çok ebeveyn çocuklarına herkesin içindeyken iyi davranışlarda bulunmasını tembihler. Fakat evdeki davranışlara göz yumar. Ev ortamındaki konuşmalara daha çok dikkat etmeli ve çocuğunuza örnek olmalısınız. Pek çok ebeveyn ve çocuğun birbirlerine yabancılara gösterdikleri nezaketi göstermediklerine çok kez şahit oluruz. Çocuğunuzun iyi davranmasını istiyorsanız ona örnek olmalı ve gerektiğinde uyarmalısınız.

----------------------
Ebeveynler tutarsız oldukları sürece çocuklar onları test edecektir.
Çocuk yetiştirmek kumar makinesinde oyun oynayan kumarbazın durumuna benzer; kumarbaz sürekli para atarak denemeye başlar ; bir kez kazandığında denemeye devam edecektir, kazanamazsa bir süre sonra dönüp gidecektir.
Ebeveynin tutarlı olmasını sağlayan nedir?İyi düşünülmüş kurallar, devamlı tekrarlanan günlük davranışlar ve belli becerilerin kullanılması; ebeveynşin çocuğu ile olan iletişiminde tutarlı olmasını sağlar.