Çocukların cinsel sorularına verebileceğiniz cevaplar;

Pek çok ebeveyn cinsellikle ilgili son derece açık bir tutum içinde olsa da çocuklarına cinsellikle ilgili sorularında nasıl davranacaklarını, nasıl etkinliklerle çocuklarını eğiteceklerini bilmemektedir. Çocuklarımız gazete ve dergilerde görüp okudukları yazılardan ya da televizyonda gördükleri sahnelerden bu kavrama pek yabancı olmasalar da bu karmaşık konuyu onlara nasıl açıklayabiliriz ?

Çocuklar evlerinde bu konu ile ilgili yeterli bilgiyi alamadıklarında başka kaynaklardan almaya çalışacaklardır ve bu bilgiler her zaman pek doğru olmayacaktır. Beş yaşındaki çocuk bebeklerin annelerin göbek deliğinden çıktığını düşünebilecektir. Bu çocuğun cinsel anlamda bilgilendirilmediği anlamına gelmemektedir. Esas problem, ebeveynlerin çocukların yaşlarına ve bilgilerine uygun açıklamalar yapmakta zorlanmalarıdır. Bebek doğumdan itibaren ne kadar çok kucaklanır, öpülür, sevilirse çocuğun vücudu ile o derece barışık olması ve ileri yaşlarda cinselliği olması gerektiği gibi güzel bir şey olarak algılaması sağlanır. 

Kalabalık bir ortamda çocuğunuz sizi utandıracak sorular sorduğunda nasıl davranırsınız?
1. Zaman kazanmaya çalışabiliriz: “Evet, bu iyi bir soru” türünde bir yanıt size düşünme fırsatı yaratır.
2. Kısmi cevaplandırma: Konu ile ilgili aklınıza gelen ilk yanıtı veriniz ama ilk fırsattabu konu üzerinde düşünüp bir dahaki sefere daha açıklayıcı olunuz.
3. Erteleme: Bu soru çok özel bir soru ve bunu seninle daha sonra ikimiz baş başa iken konuşmak isterim.
4. Bu işi bitirme: Eğer yeterince özgüvenli iseniz ve cinsellikle ilgili açık bir tutumunuz varsa şöyle cevap verebilirsiniz:”Bu bir prezervatif. Annenle baban şimdilik başka bir bebek istemedikleri için bunu kullanıyorlar”.

Miniklerin 2-3 yaşlarından itibaren aynanın karşısına geçip vücudunu incelemeye başlaması cinselliğin ilk şekillerinden biridir. Aynı şekilde çocuklar doktorculuk oyunlarında karşı cinsin özelliklerini keşfetmeye çalışırlar. Çocuklarımıza cinsellik konusunda açık davranırken bu konuda sınırlar olduğunu da öğretmemiz gerekir. Her insanın “özel hayatı” vardır ve HAYIR kelimesine mutlaka saygı gösterilmesi gerekir. En doğru ve en kolay eğitim iyi bir örnek olarak yapılır. Anne-baba çocuklarının yanında bir rahatsızlık  hissetmeden rahatlıkla birbirlerine sarılıp sevgilerini ifade edebiliyorlarsa çocuklar bu duyguların nasıl bir şey olduğunu daha rahat anlayabilirler. Cinsel bilgilendirme ve uygulanan etkinlikler süreci aynı zamanda kendi kendinizin bu konuyla ilgili bakış açınızı gözden geçirmenizi sağlayacak bir süreçtir. Çocuğun sorularını cevaplandırırken kendinizi huzursuz hisseder ya da yetersiz cevaplar verdiğinizi düşünürseniz çocuğunda tanıdığı bir yakınınızdan bu konuda yardım isteyebilirsiniz. Örneğin yaşı ilerleyen erkek çocuğunun annesine durmaksızın sorduğu sorulara annesinin vereceği yanlış ya da eksik bilgiler yerine babanın ya da amcanın çocuğa bu konuda yardımcı olması daha doğru olacaktır. Ancak bunu yaparken başından savmak şeklinde değil (Mesela, çoğu babanın yaptığı gibi: Bunu annene sor lütfen!) kendi sıkıntılarınızı kabul ederek, “Senin bu konuda daha doğru bilgi almanı istiyorum…” şeklinde bir başlangıçla çocuğu başka bir kişiye yönlendirebilirsiniz.Araştırmalar cinsel bilgileri edinmek konusunda en önemli kaynağın anneler olduğunu kız ve erkek çocukların büyük bir çoğunluğunun cinsellikle ilgili bilgileri annesinden öğrendiğini doğruluyor. Okullarda genellikle cinsel gelişimin biyolojik yönünde etkinlikler uygulanırken, asıl cinsel eğitimde duyguların önemli yer tutması gerektiği unutulmaktadır. 

4-5 yaşlarında çocuklar, kadınların hamile olduklarını gözlemleyip bu bebeklerin nereden çıktığını düşünmeye başlarlar. Soru sormaya ilk başladıklarında “Bebekler annelerinin karnında büyürler” türünde bir cevap ile tatmin olacaklardır. Bundan fazlasını öğrenmek istiyorsa sormaya devam ederler ancak o zaman başka açıklamalar yapmak gerekebilir. Cinsel eğitim konusunda yapılan en önemli hata gereğinden fazlasını çocuğa
anlatmaktır. Bu durumda çocuklar asıl konuyu unutmakta, verilen cevapları da anlamadıkları için konu ile ilgili bilgilenme gerçekleşmemektedir. Çocuklar ergenlik çağına girdiğinde cinsel gelişim alanında yapılan etkinlikler yetersiz kalmaktadır. Bu yaşlarda çocuklar öğrenmek istediklerini genellikle arkadaşları ile konuşarak ya da kitap vb. yayınlardan okuyarak öğrenmektedirler. Bu yaştan sonra ancak size güven duymasını sağlayarak yaşadıklarını sizinle paylaşmasını isteyebilirsiniz. Kendisine “Senin doğru olanı yapacağını biliyorum ama bana ihtiyacın olduğunda yanındayım” mesajını vermelisiniz. 

Çocukların cinsel gelişim dönemlerine uygun çocuk ve ebeveyn arasında geçen soru ve cevap örnekleri:
7 yaş öncesi
Neden annemin memeleri var, babamın yok?
Annen bir kadın, baban bir erkek. Erkeklerin memeleri yoktur. Kadınlar ise çocuk sahibi olabildikleri için memeleri vardır. Çocuk doğduktan sonra annelerin memelerinden gelen sütle beslenir.

Bebekler annelerinin karnına nasıl giriyor?
Anne ve babaların vücutları birbirine çok uygundur ve birbirleri ile çok yakınlaştıklarında bir bebek oluşabilir. Bu bebek anne karnında büyür.

7 yaş sonrası
O küçük delikten bebekler nasıl çıkar?
Bebeğin çıktığı delik çok esnek bir şeydir ve doğum olacağı zaman bebeğin içinden çıkabileceği kadar büyüyebilir.

Eğer bebek yapmak istemiyorsanız neden beraber yatıyorsunuz?
Çünkü büyükler birbirlerini çok sevdiklerinde bazen sadece birbirini sevmek ya da öpmek yeterli olmaz.O zaman birbirine gerçekten çok yakın olmak isterler.

Cinsellik konularına yönelik ebeveyn-çocuk meseleleri genellikle çocuğun soruları ile başlar. Aşağıdaki örneklerin her biri ile bir cevabı oluşturma ve belirlemede yetişkine yardımcı olması bakımından (basamak-basamak) bir etkinlik olarak sunulmaktadır.

Davranışlara yönelik basamaklar şunlardır:
-Çocuğun niçin böyle davrandığını düşünmek (çocuğun bakış açısından)
-Bu davranışa karşı vermek istediğimiz mesajların neler olacağına karar vermek
-Bu mesajın en güzel ifade tarzını belirlemek

Sorulara yönelik basamaklar şunlardır:
-Çocuğun gerçekten neyi sormak istediğini anlamak
-Verilecek bilginin ne olacağına karar vermek

Durum:

Çocuğunuzun odasına giriyorsunuz ve onu arkadaşı Ayşe’nin muayene ettiğini görüyorsunuz. Oğlunuz elbiselerini çıkarmış, Ayşe oyuncak steteskopla onun kalbini dinliyor.
Birinci adım:Kendi kendinize sorun Niçin böyle yapıyorlar?
-Birbirlerinin vücutlarını merak etmiş olabilirler.
-Doktorun muayenehanesinde olanları tekrar ediyorlar.
-Televizyonda gördüklerini tekrar ediyorlar.

Mesaj örnekleri
-Başka birinin vücuduna dokunmak yanlıştır.
-Vücutlar mahremdir.
-Yalnızca doktorlar bunu yapmalıdır.-Meraktansa olabilir.
-Elbiseleri çıkararak oynamak yanlıştır.

Hatırlayı

Vücut konusunda merak normaldir. Çocuklar birbirlerinin cinsiyetleri konusunda meraklıdır.

Olası tepkiler
Tepki: Derhal elbiseni giy,seni tekrar bu tarzda görmek istemiyorum.
Mesaj: Çocuklar kötüdür; fakat anne babanın göremeyeceği yerde bu davranışları tekrarlayabilirler.

Tepki: Ayşe elbiselerini giy ve derhal evine git.
Mesaj: Ayşe kötüdür ve bu onun hatasıdır.

Tepki: Tamam, birbirinizi merak etmişsiniz, elbiselerinizi giyin, ben size insan vücuduyla ilgili bazı resimler göstereceğim.
Mesaj: Merak normal bir şeydir. Anne baba bu soruları cevaplayacağı konusunda teminat veriyor.

Tepki: Birbirinizin vücudunuza dokunmanızı istemiyorum. Vücutlar mahremdir ve oyun oynadığınızda sizden elbiselerinizi açmamanızı istiyorum.
Mesaj: Çıplaklık ve dokunma mahremdir ve ebeveyn oyunların sınırlarını çocuklara bildiriyor.

Tepki: Görmezlikten gelme
Mesaj: Çocuklar hiçbir şey öğrenemez. Bu tarzda oynamaya devam edebilir

Durum:

Dört yaşındaki oğlunuzun odasına giriyorsunuz, oğlunuz arkadaşı Ayşe’nin bebeğinin altını değiştiriyor ve size “Bana böyle bir bebek alır mısın?” diye soruyor.

Birinci adım: Kendi kendinize sorun.Niçin böyle yapıyorlar?
-Televizyondan görmüş olabilir.
-Arkadaşının sahip olduğu şeyden istiyor.
-Onun için farklı ve ilgi çekici bir oyuncaktır. Diğer erkek çocukların hiçbiri böyle biroyuncağa sahip değil.
-Bez değiştirmeyi yetişkinlerden görmüştür.
-Oyunda baba oluyordur.

Mesaj örnekleri
-Kızların yaptığı şeyleri yapan erkekler normal değildir ve homoseksüel olabilirler.
-Yalnız kızlar ve kadınlar bebek bakarlar.
-Farklı çeşit oyuncaklarla oynamak, yaratıcılığı artırdığı için iyidir.
-Cinsiyet rolleri karşılıklı değiştirilmelidir.

İletmek istediğiniz mesaja yönelik tepkiye karar veriniz ve çocuğunuza öğretmek istediğiniz şeyi öğretin.
Olası tepkiler
Tepki:Bu bir kız oyuncağıdır erkekler bebekle oynamaz.
Mesaj:Yalnızca erkeklerin ve yalnızca kızların oynayacakları oyuncaklar vardır.

Tepki:Baba rolünü oynamak ne hoş.
Mesaj:Oyun,yaşam için bir provadır. Bebek bakımı kabul edilebilir yetişkin erkek davranışıdır.

Tepki:Sana böyle bir oyuncak almayacağım; fakat arkadaşının ki ile oynayabilirsin
Mesaj:Karmaşık bir mesaj. Çocuğun böyle bir oyuncağı olmayacak fakat bu tür oyuncaklarla oynaması normaldir.

Tepki:Benim için problem değil,fakat baban böyle bir şeyin alınmasına müsaade etmez
Mesaj:Anne ve baba her şey üzerine aynı fikirde değiller. Bu durumda baba patron.

Tepki:Bu konu hakkında düşüneceğim, niçin sen ve Ayşe başka şeyle oynamıyorsunuz?
Mesaj:Şu an oyuncaklarla oynamak için uygun değil.

Durum:Dört yaşındaki bir çocuk “nereden geldim?” sorusunu şu tarzda sorabilir
-Ben hastanede mi doğdum?
-Nerede doğdum?
-Ben evlatlık mıyım?
-Vücuttan nasıl çıktım?
-Bebek nasıl yapılır?

Birinci adım: Kendi kendinize sorun Gerçekte çocuk neyi araştırıyor?
-Nereden geldiğini mi düşünüyor?
-Hangi şehir veya yeri mi kastediyor?
-Nasıl doğduğunun öyküsünü mü anlatılmasını istiyor?

Cevaplamadan önce düşünün
-Doğum ve üreme hakkında kendi değer ve tavırlarınızı
-Vermek istediğiniz ne kadar gerçekçi bilginin olduğu
-Çocuğunuzun anlayabileceği gerçek bilginin ne kadarı bu yaşta anlaşılabilir olduğu 

Hatırlayın
-Konuşmada basit ve direkt cevaplar oldukça etkilidir. Konferans vermekten kaçının.Cevabınıza karar verin

Olası cevaplar
Çocuk:Ben nereden geldim?
Ebeveyn:Sen nereden geldiğini düşünüyorsun
Çocuk:Bilmiyorum, arkadaşım Ayşe bebeklerin nasıl yapıldığını biliyor fakat bana anlatmıyor

Ebeveyn:Pekala, bebekler annelerin vücudunda özel bir yerde büyürler.
Çocuk:Bebek orada nasıl oldu?
Ebeveyn:Anne ve baba onu, annenin vücudundaki küçük yumurta ve babanın vücudundaki bir sperm ile yaptılar.

Bunun gibi bir konuşma çocuğun merakını büyük olasılıkla yatıştıracaktır. Çocuk büyüdükçe sorular devam edebilir ve cevaplar daha ayrıntılı olabilir.

Kaynaklar; Anonim, Sağlık Bilgisi. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1985. ARAL, Neriman; Gülen, BARAN; Şenay, BULUT; Serap, ÇİMEN, Çocuk Gelişimi 2, Turan Ofset, İstanbul, 2000. ÜLGEN, Gülten; Emel, FİDAN,.Çocuk Gelişimi. Milli Eğitim Basımevi,İstanbul. 1992. YÖRÜKOĞLU, Atalay. Çocuk Ruh Sağlığı. Doğuş Matbaası, Ankara, 1986. ÇAKMAKLI, Kemal, Aileler İçin Sosyal Hizmet, T.C.Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 1991. TUĞRUL, A.Belma, Cinsel Gelişim Kuramları ve Cinsel Eğitim. Okulöncesi Eğitimciler İçin El Kitabı.Ya-Pa Yayınları,İstanbul,1994. YAVUZER, Haluk. Çocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993. BACANLI, Hasan, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayınları, 2000. ARTAN, İsmihan.Engelli Çocuk ve Gençlerin Cinsel Eğitimi,Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi 4( 39).Milli Eğitim Yayınları,2003. ÖZALP, Alanur,Çocuğunuz ve Siz, İdol Yayıncılık. İstanbul.