Ben Bilmem Uzmanı Bilir: Geniz Akıntısı ve Öksürük

Her anne gibi ben de öksürük sevmiyorum. Öksürüğü kim sever ki demeyin, çocuk doktorumuz seviyor. Öksürük ve ateşin klinik hale gelmedikçe müdahale edilmemesi gereken, vücudun savunma mekanizmaları olduğunu söyler her zaman. Ben de ne kadar huzursuz olsam da müdahale etmemeye çalışırım. İlaç karşıtı annelerden değilim, yalnızca gereksiz kullanıma karşıyım. Doktor kontrolünde olduğu müddetçe ve doktorumuz müdahale etmememi söylediği müddetçe müdahale etmiyorum bu yüzden.

Öksürüğe müdahale edilebilmesi için sebebinin iyi analiz edilmesi önemli. Son zamanlarda sıkça rastladığımız bir tanı var mesela, "geniz akıntısına bağlı öksürük" Ada genel olarak sağlıklı bir bebekti, ilaçlarla hastalıklarla çok fazla muhatap olmadım o büyürken, Deniz ise doğar doğmaz bronşiolit geçirdi ve hemen peşinden iki-üç ayda bir tekrarlayan öksürük sorunlarımız başladı. Bu sebeple ben de çok fazla araştırmaya başladım bu işi. Özellikle geniz akıntısına bağlı öksürükle alakalı epeyce meraklandım, nedir, ne değildir, nasıl olur, nasıl tedavi edilir, Çocuk Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof.Dr. Bülent Karadağ'a sordum, sağolsun hocam da beni kırmadı ve yanıtladı.

Öncelikle hocamızı biraz tanıtmak istiyorum, İstanbul Tıp Fakültesi 1992 çıkışlı. Çocuk Sağlığı ve hastalıkları ihtisası Zeynep Kamil Hastanesi. 1995 ve 1996 yıllıarında Avrupa Solunum Derneği'nin bursu ile İngiltere'de Londra Royal Brompton Hastanesi'nde Çocuk Göğüs Hastalıkları konusunda,1997 yılında Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı'nda,2005 yılında Avrupa Solunum Derneğinin bursuyla bir yıl süreyle Almanya Münih Üniversitesi Tıp Fakültesi Dr. Haunersches Kinderklinik Çocuk Allerji Bölümünde çalışmış. 

Benim merak ettiğim ve hocamın sabırla yanıtladığı sorulara geçelim hemen;

- Geniz akıntısı neden oluşur? Bademcik, geniz eti, alerji ya da başka bir hastalıkla bağlantısı var mıdır?

  Geniz akıntısının birçok nedeni var. En sık gördüğümüz neden viral üst solunum yolu infeksiyonlarıdır. 3-5 gün süren aktif bir hastalık sonrasında bazen 3-4 haftaya varan geniz akıntısı uzun süren öksürüklere yol açabilir. Kronik farenjit, özellikle erişkinlerde daha sık bir neden olarak karşımıza çıkar. Alerjik nezlesi olan hastalarda da geniz akıntısı çok uzun süreler devam edebilir. Araya giren sinüzit gibi infeksiyonlar da bu sürecin devamlı olmasına yol açabilir. Bademcik ve geniz etinin büyük olması tek başına geniz akıntısına neden olmaz ama sürecin uzamasına neden olur. Bunun yanı sıra büyük bir geniz eti ve bademcik, üst solunum yollarında tıkanma yapacağı için sürekli ağızdan soluma daha sık infeksiyon geçirmeye neden olur.

 

2- Geniz akıntısı öksürüğe yol açar mı? Bir annenin, çocuğundaki öksürüğün geniz akıntısından dolayı olup olmadığını anlayabileceği kolay ipuçları var mıdır?

Geniz akıntısı öksürüğün en sık nedenlerinden birisidir. Özellikle gece yattıktan sonra 1 saat içinde başlayan, sabaha doğru veya uyandığında görülen öksürükler geniz akıntısına bağlı olabilir. Burun akıntısı olmayabilir. Çocuğun ağzı açık yatıyor olması önemli bir ipucudur.

3-  Son zamanlarda çocuklarda geniz akıntısı ile ilgili problemlere daha mı sık rastlanıyor? Mevsimsel ya da dönemsel bir sebebi var mı?

Doğal yaşamdan uzaklaşılması alerjik şikayetlerin genel olarak artmasına yol açmıştır. Ayrıca ev ve işyerlerindeki izolasyon vb. çevre koşulları nedeniyle iç ortamlar üst solunum yollarının tahriş ve infeksiyon riski açısından problemli hale gelmektedir. Özellikle kış aylarında havalandırmanın uygun yapılamaması, iç ortam sıcaklıklarının yüksek tutulması bu riski arttırmaktadır. Alerjik kökenli geniz akıntıları ise yaza ve sonbahara giriş dönemlerinde artış göstermektedir. Hava koşullarındaki ani değişiklikler de bu tarz şikayetleri tetiklemektedir.

4- Burun aspirasyonu ile geniz akıntısını önleyebilir miyiz?

Burun aspirasyonu alerjik kökenli olmayan geniz akıntılarında çok etkili bir tedavi yaklaşımıdır. Ancak alerjik nezlesi olan hastalarda daha çok arka bölümde akıntı oluştuğu için tek başına yeterli olamamaktadır. Bu durumda içinde düşük doz kortizon içeren burun spreylerinin kullanılması gerekebilir. 

5- Biz anneler geniz akıntısı ve öksürükle ilgili doğal çözümler buluyoruz zaman zaman, mesela uyurken çocuğun başucuna ikiye kesilmiş soğan koymak, gerçekten işe yarıyor ancak sağlıklı bir çözüm mü? Zencefil ve bal ya da soğan suyu ve bal gibi karışımlar gerçekten faydalı mı?

Öksürük ve geniz akıntısı için binlerce yıldır bir takım doğal yöntemler denenmektedir. Ancak tüm hastalarda etkin olduğu kanıtlanmış bir doğal çözüm ne yazık ki bulunmamaktadır. Benim bu tip tedavilere yaklaşımım genellikle ailenin denemesine izin vermek şeklindedir. Tek şartım kullanılan doğal yaklaşımların tür ve miktarının normalde tükettiğimiz maddeler olmasıdır. Aksi takdirde öngörülemeyen yan etkilerle karşılaşılabilmektedir. Bu yüzden; ıhlamur, zencefil, adaçayı, bal veya soğan suyu denenebilir. Ancak deniz kadayıfı, üzüm çekirdeği gibi normalde tüketmediğimiz ürünleri almak güvenli olmayabilir. Unutmayalım ki zehirli mantar da doğaldır ama ölüme sebep olabilir.  

6- Geniz akıntısı tablosunda aileyi bekleyenler neler? Geniz akıntısı nelere yol açabilir?

Geniz akıntısı tıbbi olarak çok önemli bir problem olarak görülmemekle beraber ailenin ve çocuğun yaşam kalitesini etkileyen bir durumdur. Çocuğun öksürüğüyle gece uykuları sık sık bölünmekte bu da gündüz okul performansını ve gündelik yaşantısını olumsuz etkilemektedir.

Geniz akıntısı önlenemediğinde, akut otit, sinüzit ve üst solunum yolu infeksiyonları daha sık görülmektedir. Ayrıca hassasiyeti olan çocuklarda astım şikayetlerinin ortaya çıkmasına da neden olabilir. 

7- Tedavisi nasıl yapılır? Antibiyotik tedavisi olmazsa olmaz bir çözüm yolu mu?

Geniz akıntısının tedavisi altta yatan nedene yönelik yapılır. İnfeksiyon sonrası olan akıntılarda semptoma yönelik tedaviler kullanılabilir.

Alerjik kökenli geniz akıntılarında antihistaminikler, nasal steroid içeren burun spreyleri kullanılabilir. Antibiyotik tedavisi ancak sinüzit, tonsillit veya otit gelişirse düşünülmelidir. Bu durum da ancak küçük bir grubu oluşturmaktadır. Ne yazık ki yurdumuzda neredeyse geniz akıntısı olan tüm çocuklara antibiyotik verilmektedir. Bu konuda ailelerin bilinçlendirilmesi çok önemlidir.         

8- Çocukları bu sorundan nasıl koruyabiliriz?

Çocuğun bulunduğu ortamın fazla sıcak ve soğuk, nemli veya kuru olmaması koruyucu olur. Tavsiye edilen 18-22 derecelik bir sıcaklık, %40-60 arası bir nem oranıdır. Altta yatan bir alerjik rinit varsa o da kontrol altında tutulmalıdır. Öksürüğün bir savunma refleksi olduğu unutulmamalı ancak nöbet şeklinde olan, geceleri uyandıran ve 2 haftadan uzun süren öksürüklerde doktora mutlaka başvurulmalıdır.