Etkili İletişimde Dinlemenin Rolü

İster çocuğumuz olsun ister bir yetişkinle sohbet ediyor olalım yaptığımız ve farkında bile olmadığımız iletişim hatalarından biri, o kişinin söylediklerine uygun cevaplar düşünmek, söylediklerine anlam yüklemek ve bu nedenlerle dinlediklerimizden çok, kendi söyleyeceklerimize odaklanmak. Kafamızda kendi konuşmamızı kurgulamak. 

Oysa iyi ve etkili bir diyaloğun var olabilmesi için öncelikle dinlemeyi öğrenmek gerekiyor. Çocuğunuzla (ya da bir yetişkinle sohbet ederken) önce kafanızın içindeki sesleri susturun, tamamen karşınızdakinin söylediklerine odaklanın. Kolay gibi görünmekle birlikte, "savunma yapma" ya da "ikna etme" iç güdülerimizin buna çok fazla izin vermediğini dikkatinizi karşınızdakini dinlemeye yöneltmeye çalıştığınızda fark edeceksiniz. Bunu fark ettiğiniz anda düşüncelerinizi susturun ve tekrar karşınızdakine odaklanın. Cevaplar hazırlamayın ya da konuşmanın duygularınızı harekete geçirmesine izin vermeyin. Duyduklarınız sizinle ilgili değil. Konuşan kişinin hissettikleriyle ilgili. Konuşan kişi kim olursa olsun. Bunu aklınızdan çıkartmayın.

Etkili dinlemenin 7 kuralı:

- Sessizlik

- Duymak

- Geri yansıtmak (aynalama)

- Sezgi

- Fark etmek, tanımlamak, netleştirmek

- Açıklamak

- Teşvik etmek

Diyalogunuzu olgunlaştıracak bazı sorularla, karşınızdakinin ne demek istediğini tam olarak anlayabilir ve konuşan kişinin kendisini tam olarak ifade etmesini sağlayabilirsiniz.

Bu sorular diyalogu daha açık hale getirmeli, sorgulamaya dönüştürmemelidir.

"Nasıl soruları"

- Bu olduğunda NASIL hissettin?

- Bu olurken NASIL davrandın?

- Bu NASIL oldu?

- Böyle olursa NASIL hissedeceğini düşünüyorsun?

- Daha önce NASIL başarmıştın?

- NASIL olmasını isterdin?

"Ne soruları"

- Tam olarak NE oldu?

- Böyle olduğunda NE düşündün?

- Böyle düşünmenin nedeni NEDİR?

- Bu senin için NE anlama geliyor?

- Bir dahaki sefere farklı yapman gereken NEDİR?

- Senin için bununla ilgili önemli olan şey NEDİR?

- Bununla ilgili NE yapmayı düşünüyorsun?

"Ne zaman soruları"

- Böyle hissetmeye NE ZAMAN başladın?

- NE ZAMAN böyle hissediyorsun?

- NE ZAMAN fark ettin?

- Böyle olduğuna / olması gerektiğine NE ZAMAN karar verdin?

Netlik Soruları

Bunu söylerken ne demek istedin?

Bu senin için ne anlama geliyor?

(söyleneni tekrarladıktan sonra) Seni doğru anladım mı?

Bu sana doğru geliyor mu?

Ayrıntı Soruları

Konuyu biraz daha açar mısın?

Buna eklemek istediğin bir şey var mı?

Meydan okuyan sorular

Böyle düşünmenin nedeni nedir?

Bunun için bir kanıtın var mı?

Bu başka bir biçimde düşünülebilir mi?

Bu bir yorum mu, gerçekten böyle mi?

Bu mantıklı geliyor mu?

Bu sana yardımcı oluyor mu?

Genellikle bizimle ilgili yargılarını önemsediğimiz kişilerle girdiğimiz diyaloglar daha fazla hata içerir. Çünkü onların hissettikleri ya da düşündükleri karşısında paniğe kapılırız. Kendimizi savunma ya da onları kendi düşüncelerimize ikna etme, incinmelerinden korktuğumuz olayları ya da duyguları inkar etme çabası içinde oluruz. 

Özellikle de çocuklarımızla konuşurken.

Bundan kaçınmak için öncelikle kim olursa olsun, dinlediğimiz kişinin söylediklerini herhangi bir yargı ya da yorum yapmadan (sözlü ya da sözsüz olarak) dinlemek ve kabullenmek gerekir.  Kafanızın içindeki yorum ve yargıları susturmadan, etkili bir biçimde dinleyemezsiniz. Tam bir sessizlik içinde karşınızdakinin sözlerine odaklanın, söylediklerinin size ne hissettirdiğini anlamak üzere kendinize odaklanmayın. Çocuğunuz yaptığınız bir davranışın onu incittiğini ya da eşiniz evliliğinizi bitirmek istiyor olduğunu BİLE söylüyor olsa, kendi duygularınıza değil, karşınızdakinin duygularına ve sözlerine odaklanın. Çözüm sunmayın. Kendi çözümlerini bulmasını sağlayın (yukarıdaki sorular bunun içindir, sorgulama için değil.) Düşündüğü ya da hissettiği şeyin yanlış olduğuna ikna etmeye çalışmayın. Sizin o konuyla ilgili ne düşündüğünüzü ya da nasıl bir tecrübeniz olduğunu o sormadan anlatmaya başlamayın. Sadece dinleyin. İçini tamamen döktüğünden emin olup susuncaya kadar dinleyin. Sonrasında cevaplarını kendisinin bulmasına yardımcı olun. Yukarıdaki soruların uygun olanlarını kullanarak (Bir daha ki sefere farklı yapman gereken NEDİR? NASIL olmasını isterdin? Böyle olursa NASIL hissedeceğini düşünüyorsun? Bununla ilgili NE yapmayı düşünüyorsun?) bunu yapabilirsiniz.