Bebeklerde Uyku Düzeni Oluşturmak

Anne ve babaları en çok yoran konuların başında bebeğin uyku düzenini oluşturmak geliyor. Gece uykusuzlukları, gündüz uyumama, gece korkuları, anne babanın yanında yatma isteği gibi birçok uyku sorunu ebeveynlerin başına geliyor. Peki bu sorunlara karşı nasıl bir yol izlemeli? 

Klinik Psikolog Cemre Torun Narin uyku sorunları konusunda merak edilen tüm soruların yanıtını veriyor.

Bebekler ne zamandan itibaren kendi yataklarında yatabilirler?
Bebekler doğduktan sonraki ilk günlerde bile kendi beşiklerinde yatabilirler. Anne-baba, ilk 6 hafta beşiği kendi odalarında tutup, bebek gece uyandığında daha rahat edebilirler. Daha sonra bebek kendi yatağında, hatta kendi odasında yatmalıdır.

Uyku düzeni nedir, ne zaman ve nasıl oluşturulur?Uyku düzeni bebeğin belli saatlerde gündüz uykusu uyuması ve düzenli bir saatte gece uykusuna yatması demektir. Bebekler 3 - ,4 aylıktan itibaren düzenli uyku hareketleri gösterirler. Örneğin, ilk 6 - 9 ay gündüzleri üç kere en az 45 dakikalık sürelerle uyumaları gerekir. Anne-babalar, uyku düzenini oluşturmaya ve eğitimine bebek 3 - 4 aylık olduktan itibaren başlamalıdırlar. Bebekler tesadüfen uyuyakalmak yerine, uyumayı öğrenme dönemine girmişlerdir. uyku düzenini oluşturmak için anne-babaların en çok dikkat etmesi gereken konu bebeğin biyolojik olarak uykuya ihtiyacı olduğu ve ne kadar uyursa o kadar rahat ve sağlıklı uyuyacağıdır. Bu sebepten bebeğin uykusunun geldiğine dair işaretlere dikkat etmeleri, fazlasıyla uykusunun gelmesine izin vermemeleri, baştan itibaren araba, salıncak veya pusette uyumaya alıştırmamaları, ve bebeği rahatlatmak için aynı yöntemleri kullanmaları gerekir. Gündüz uykuları bebek 9-18 aylıkken günde iki kere, daha sonraki aylarda günde bir kereye iner. Anne-babaların uyku düzenini oturtmaya çalışırken bunun zaman zaman yorucu bir süreç olduğunu, bazı özel günlerde düzenin bozulabileceğini, kendilerine ve bebeklerine karşı sabırlı olmaları gerektiğini kabul etmeleri gerekir. Birbirlerine yardım etmeleri de bu süreçte onları rahatlatacaktır.

Gündüz uykusu uyumayan veya zorlanan bebekle nasıl bir yol izlenmeli?Gündüz uykusu bebekler ve anne-babalar için büyük önem taşır. Uyumayan bebek sinirli veya hiperaktif olabilir, dikkat dağınıklığı gösterebilir. Anneler de kendileri dinlenemedikleri ya da başka işlerini yapamadıkları için yorgun, bitkin ve sinirli olabilirler. Bebeklerin gündüz rahat uyumaları için ilk yapılması gereken uyku işaretlerine, gözlerini ovması, kulağını çekmesi gibi, dikkat etmek ve bebek fazlasıyla yorulmadan evvel onu yatağa koymaktır. Bunun dışında örneğin bebek günde iki kere uyuyorsa, sabah ve akşamüstü uykusundan en az bir saat evvel onu dışarıya çıkarmak, fiziksel olarak yorulmasına izin vermek, ama uyku saatine yakın sakin aktiviteler sunmak, ve bir uyku rutinini oturtmak, banyo yaptırmak, kitap okumak gibi, bebeğin rahat uyumasına yardımcı olacaktır. Eğer yanlış koşullanmaktan veya birikmiş uykusuzluktan bebek kesinlikle gündüz uyumayı reddediyorsa akşam daha erken yatırmak faydalı olabilir. Bir kaç gün üstüste erken yatan bebek erken kalkıp gün içinde uyuma ihtiyacı duyacak ve gündüz uykuya daha rahat dalacaktır. 



Gece geç saatlere kadar uyumayan bebeğe karşı nasıl bir yol izlenmeli?Bebekler 6 haftalıktan itibaren biyolojik olarak erken uyumaya yatkınlardır. Anne-babanın çalışma saatleri ve aile düzenleri buna izin vermezse bebeğin uyku düzeni baştan yanlış oturur ve bebek fazla yorulduğundan dolayı uyumakta zorlanır. Bu durumda bebeğin bir kaç gün üst üste erken uyandırılması, hem gündüz uykularını düzenleyecek, hem de daha erken uyumasına sebep olacaktır. Bir başka dikkat edilmesi gereken nokta da akşamları evdeki ortamın bebeğin uyku saatinde ona göre uyarlanması gerektiğidir. Işıklar kısılıp, televizyon kapatılırsa, ziyaretçiler varsa onlar geri planda dururlarsa bebeğin uykuya geçişi o kadar kolaylaşır.

Bebeği odasında yalnız uyutabilmek için anne ve babaların izlemesi gereken yol / yollar nelerdir?İlk aylarda, anne-babalar bebeğin beşiğinin yanında oturup rahatlatıcı bir ses tonuyla onunla konuşabilir, ninni söyleyebilir veya onu okşayabilirler. Bebeklerin anne karnından alışık oldukları uğultu sesine benzer ses çıkartan bir oyuncak bulundurmak ya da ‘pışpış’lamak da bebeği rahatlatabilir. Bebekler büyüdükçe uyudukları zaman azalır ve dış dünyaya ilgileri artar. Bunun için, 3-6 aylıktan itibaren bir uyku düzeni ve gece rutini uygulanması gerekir. Gece rutinini uygulamak için her akşam aynı saatlerde uykudan evvel bebeğe banyo yaptırmak, masaj yapmak, kitap okumak veya ninni söylemek bebeği rahatlatacağı gibi doğru alışkanlıkların ve beklentilerin oluşmasına yardımcı olur. Daha sonra bebeği yatağına koyup, yanına onu rahatlatan, yumuşak ve ufak bir oyuncak yerleştirip, emzik emiyorsa emzikle yatakta bırakıp odadan çıkılabilir. Çıkmadan evvel bebeği kısa bir süre okşamak, şefkatli sözler fısıldamak veya kısa bir ninni bebeğin kendini güvende hissetmesine yardımcı olur. Burada dikkat edilmesi gereken bütün bunları oyun haline sokmadan, gece rutininin bir parçası olarak uygulamaktır. Anne, baba odadan çıktıktan sonra bebek ağlamaya başlarsa hemen yanına koşmak yerine bir süre ona kendi kendine olabilme iznini verebilirler. bebek ağlamaya devam ederse, usulca odasına girip, kucağa almadan, yatağının yanında yine ninniyle, pışpışlayarak veya okşayarak bebeği sakinleştirebilirler. Bir başka yöntem de bebeğin yanında üst üste derin nefes almaktır. bebek taklit etmeyi öğrenecek kadar büyüdüğünde sizinle birlikte nefes alıp, aslında bir tür rahatlama egzersizi yapmış olup daha rahat uykuya dalacaktır. Fiziksel bir ihtiyacı, sorunu olmadığından, örneğin aç olmadığından, altı temiz olduğundan, gazı olmadığından eminlerse, anne-babanın bebeği kucağa alması, yatağından kaldırması için sebep yoktur. Bir süre sonra bebek anne-babanın onu sakinleştirmesini içselleştirip kendi kendini rahatlatacak, yalnız başına odasında uyuyabilecek, gece uyansa bile geri uyuyakalabilecektir.

Bazı çocukların anne – babası ile uyumak istemesinin altında yatan nedenler nelerdir?Hem evlilik ilişkisi için, hem de tüm ailenin daha sağlıklı uyuması için bebeklerin sürekli, rutin halinde anne-babalarıyla uyumaları sakıncalıdır. Çoğunlukla bebekten ziyade anne-babalar ya yorgunluktan, ya özlemden, ya da artık pes ettiklerinden dolayı bebek uyumadığında yataklarına alırlar. Daha büyük çocukların anne-babalarının yanında yatma isteği tuvalet ihtiyacından, korktuklarından, güvende hissetme ihtiyaçlarından veya anne-babalarıyla yeterince beraber olamadıklarından kaynaklanıyor olabilir.

Anne – babalar yanlarında yatmak isteyen çocuklara karşı nasıl bir yol izlemelidir?Öncelikle çocuğun neden anne-babasının yatağında yatmak istediğini anlamak gerekir. Yukarıdaki sebeplerin hangisi geçerli ise, ona göre bir yol çizilmesi en doğrusudur. Bu esnada çocuk gece kalkıp anne-babanın yanına yatmak isterse ışıkları açmadan, sessizce ve uzatmadan ona herkesin uyuması gerektiğini, herkesin kendi yatağında daha rahat uyuyacağını anlatmaları ve çocuğu yatağına geri ***ürmeleri gerekir. Ona bağırmak, azarlamak veya uzun açıklamalar yapmak çocuğun olumsuz ilgi görmesine ve yanlış koşullanmasına sebep olacağından, şefkatli fakat biraz da uzak durmaları en yararlısıdır. Anne-babaların bu konuda kararlı olmaları, her ikisinin de aynı görüşte olmaları ve süreklilik göstermeleri çok önemlidir.

Çocuklar korkudan uyandıklarında ne yapmalı?Çocuklar zaman zaman korku yaşayabilirler ve uykuları etkilenebilir. Bu durumda, ışıkları açmadan, sakin bir şekilde yanına gidip, sırtını sıvazlamak, küçük çocuklarda ninniyle teselli etmek, daha büyüklerde çok uzun konuşmadan, yaşına göre bir açıklama yapmak rahatlatıcı olabilir. Bu esnada en önemli olan, annenin sakin kalması, endişelenmemesi ve paniklememesidir. Çocukların belli yaşlarda normal korkularının olduğunu bilmek de anneleri rahatlatır. Eğer çocuk karanlıktan etkileniyorsa hafif bir gece lambası, ya da koridorda ufak bir ışığın olması gerekebilir.

Gece terörü nedir? Gece terörü daha yoğun yaşanan kabuslardır. Kabus gören çocuklar korkarak uyanır, sakinleştirilmeyi beklerler ve kabuslarını anlatmak isterler. Gece terörü ise derin uykuda, çocuk uyuduktan 2-3 saat sonra gerçekleşir. Çocuk bağırabilir, yatakta oturabilir, ellerini kollarını sallayabilir, hatta kalkıp odanın, evin içinde koşuşturabilir. Terliyor ve/veya hızlı nefes alıyor olabilir ama bütün bunlar esnasında tamamen uyuyordur. Gece terörü çoğunlukla birkaç dakika sürer ve sonrasında çocuk yaşadıklarını hatırlamaz. Gece terörü nadir görülmekle birlikte, en çok 4-12 yaş arası çocukları etkiler. Aşırı yorgunluk, evde, okulda stresli ortam, farklı bir ortamda uyumak, ateşli hastalık, beyin ve sinir sistemi üzerinde etkisi olan ilaçların kullanımı gece terörünü tetikleyebilir. Aynı zamanda ırsi olduğu da bilinmektedir. Gece terörü yaşayan çocuğa bağırmak, onu silkelemek yerine sakin bir ses tonuyla rahatlatarak konuşmak gerekir. Altta yatan sebep ne ise, bununla ilgili bir uzmana danışmak yararlı olacaktır.

Doğum sonrası annenin işe başlaması bebeğin uyku düzenini etkiler mi?Eğer anne eve geç geliyorsa ve bebekle birlikte olabilmek için onu geç uyutuyorsa bebeğin uyku düzeni etkilenebilir. Geç saatlere kadar uyanık olan bebek ertesi sabah geç kalkar ve gündüz uykuları da kayabilir. Bu durumda annenin bebeğin gece daha erken saatte, saat 8-8:30 gibi uyumasına izin vermesi, sabah erken kalkınca bebeğiyle vakit geçirmesi bebek için daha yararlı olur. Bir başka konu da, anne çalışmaya başlayana kadar bebeği gündüz uykularına kendisi yatırıyorsa başka birinin uyutmaya çalışması esnasında bebeğin düzeninin etkilenebileceğidir. Bunu önlemek için bebeğe bakacak kişinin daha anne çalışmaya başlamadan evvel bebeği uyutmaya alışması, bebeğin düzenini anlaması ve onun ritmine alışması gerekir.